Szczepionki na koronawirusa są obecnie jednym z najbardziej pożądanych preparatów na świecie. Trwająca pandemia wymusiła szybkie ich stworzenie oraz wprowadzenie na rynek w skróconej procedurze, aby zapobiec kolejnym zgonom i ciężkim przebiegom COVID-19.
Ogromny popyt na szczepionki na koronawirusa sprawił, że kalendarz szczepień na COVID-19 nie wygląda optymistycznie, a szybkie zaszczepienie całej populacji jest ciągle niepewne.
Kalendarz szczepień na COVID-19
W Polsce został opracowany kalendarz szczepień przeciwko COVID-19, który od dnia publikacji był już modyfikowany, ze względu na zmniejszoną dostępność szczepionek, a także ograniczenia, jakie ma jeden z preparatów.
W pierwszej kolejności planowano zaszczepić medyków i seniorów – od najstarszych grup. Zmniejszona dostępność pierwszych szczepionek, które pojawiły się na europejskim rynku i wprowadzenie AstraZeneca, spowodowało najistotniejszą modyfikację, włączającą do programu szczepień, już w lutym, nauczycieli. Harmonogram szczepień na COVID-19, zgodnie ze stanem z marca 2021, wygląda następująco:
- Grupa „0” – medycy oraz osoby pracujące w placówkach medycznych, a także pracownicy DPS i innych placówkach opieki całodobowej. Szczepienia tej około milionowej grupy osób rozpoczęły się 27 grudnia i nadal trwają. 08.03.2021 rozpoczynają się dodatkowe szczepienia dla grupy „0”;
- Grupa I – seniorzy, powyżej 60 roku życia w kolejności od najstarszych, pensjonariusze DPS, służby mundurowe, nauczyciele oraz osoby poniżej 60 roku życia:
- chore na nowotwory i poddane chemioterapii lub radioterapii po 31.12.2019,
- dializowane,
- po przeszczepach i leczeniu immunosupresyjnym,
- poddane wentylacji mechanicznej.
Szczepienia seniorów rozpoczęły się 25.01.2021. 07.03.2021 zakończony został etap szczepień nauczycieli. Osoby przewlekle chore już 10.03.2021 mogą rejestrować się na szczepienia, które rozpoczną się 15.03.2021.Z końcem marca – 29.03.2021 – rozpoczyna się szczepienie służb mundurowych.
Szczegółowy harmonogram rejestracji na szczepienia COVID-19 wygląda następująco:
- rocznik 1952 – 03 – 13.03,
- rocznik 1952-1954 – 18.03 – 20.03,
- rocznik 1952-1956 – 22.03 – 24.03,
- osoby 70+ – 03 – 27.03.
Warto zaznaczyć, że terminy te obowiązują pod warunkiem dostępności szczepionek, zgodnie z planem zamówień. Pozostałe grupy muszą poczekać na bardziej szczegółowe informacje dotyczące terminów szczepień.
- Grupa II – osoby zapewniające funkcjonowanie państwa, a więc służby, a także pracownicy najważniejszych sektorów, związanych z dostawami prądu, wody czy gazu, poczty, transportu publicznego, ale także bezpieczeństwa żywności i leków, pracownicy wymiaru sprawiedliwości oraz urzędnicy pracujący nad walką z pandemią.
- Grupa III – przedsiębiorcy i wszyscy, którzy pracują w branżach zamkniętych w związku z trwaniem pandemii oraz pozostała część społeczeństwa.
Kiedy rozpoczną się szczepienia grup II i III? Tak naprawdę nie wiadomo. Zmniejszenie dostępności szczepionek Pfizera oraz Moderny opóźniło planowany przebieg szczepień w całej Europie, w tym także w Polsce. Nadzieją na przyspieszenie ich przebiegu jest zatwierdzenie i wprowadzenie na rynek UE kolejnych preparatów.
Pojawiają się informacje, że amerykańska szczepionka NovaVax ma być produkowana także w Polsce, przez zakłady Mabion. Więcej o terminach szczepień będzie wiadomo, gdy do Polski trafią kolejne dostawy szczepionek. Obecnie na świecie jest ogromna dysproporcja pomiędzy popytem a podażą tych preparatów, więc ich dostępność jest nadal niepewna, nawet pomimo umów zawieranych z producentami szczepionek.
Z tego powodu warto śledzić najnowsze doniesienia oraz zmiany w kalendarzu szczepień na koronawirusa.
Rodzaje szczepionek na COVID-19
Producenci szczepionek na koronawirusa przy ich produkcji wykorzystali dwie drogi: tradycyjną oraz z wykorzystaniem najnowszej technologii i wiedzy. W wyniku tych działań powstały szczepionki:
- mRNA (np. Pfizer, Moderna, CureVac),
- wektorowe (np. AstraZeneca, Jonson&Jonson).
Technologia mRNA oparta jest na uzyskaniu odpowiedzi immunologicznej organizmu, poprzez wykorzystanie informacji genetycznej, związanej z budową białka kolca koronawirusa. Innowacyjność tej metody polega na tym, że szczepionka nie zawiera żadnych wirusów, ani nawet ich fragmentów, co zapewnia bezpieczeństwo ich stosowania.
Taka szczepionka przeciw COVID-19 jest celowana, a jej zaletą jest stosunkowo łatwa modyfikacja w przypadku mutacji wirusa. Inaczej działa szczepionka wektorowa, która zawiera fragmenty innego wirusa, co ma pobudzić układ immunologiczny do reakcji i zwalczenia infekcji.
W przypadku szczepionek wektorowych przeciwko koronawirusowi wykorzystuje się fragment wirusa SARS-CoV-2. I podobnie jak w szczepionkach mRNA, to białko kolca odgrywa tu istotną funkcję, pobudzając układ odpornościowy do działania.
Dostęp do szczepionek a harmonogram szczepień
W Polsce, podobnie jak w całej UE, pierwszymi szczepionkami, dopuszczonymi do użycia były preparaty Pfizera oraz Moderny. Pierwsze dawki zaczęto podawać już pod koniec grudnia 2020 roku osobom, z tak zwanej grupy „0”, a więc medykom. W lutym 2021 roku do Polski trafiła kolejna ze szczepionek – AstraZeneca.
Ze względu na ograniczenia związane z wiekiem osób, które mogą przyjąć tę szczepionkę (18-60 lat), rozpoczęto szczepienia nauczycieli. W marcu 2021 roku nadal w naszym kraju dostępne są tylko trzy powyższe szczepionki, choć coraz bliżej jest do rejestracji i dopuszczenia przez Europejską Agencję Leków kolejnych preparatów: Jonson&Jonson, CureVac czy NovaVax.
Problem stanowi ilość szczepionek trafiających na rynek europejski – jest ich ciągle za mało. Pojawiają się więc sugestie, dotyczące zakupu szczepionek z Chin, jednak zanim tak się stanie, preparat ten powinien być zatwierdzony przez Europejską Agencję Leków.
Warto dodać, że podobnie jest ze szczepionką rosyjską – Sputnik V, jednak ta ze względów politycznych jest niechętnie brana pod uwagę.
Czy szczepionki na koronawirusa są darmowe?
Oczywiście za szczepionki trzeba zapłacić, lecz nie robimy tego bezpośrednio. Oznacza to, że zapisując się na szczepienie, nie płacimy za preparat z własnego portfela. W tym rozumieniu można uznać, że szczepionki są darmowe.
Trzeba jednak pamiętać, że rząd kupując je od producentów, płaci pieniędzmi przekazanymi z budżetu państwa, a więc z naszych podatków.
Skuteczność szczepionek na COVID-19
Szczepionki na COVID1-19, dostępne w Polsce, cechują się wysoką skutecznością. Preparaty Moderny i Pfizera mają około 95% skuteczność. AstraZeneca ma skuteczność na poziomie 82,4% po podaniu obu dawek w odstępie 10-12 tygodni. Już po pierwszej dawce wynosi ona 76%.
Szczepienia są najefektywniejszym sposobem powstrzymania pandemii, która wg szacunkowych danych doprowadziła do śmierci ponad 2 mln ludzi na całym świecie. Przyspieszenie szczepień poprzez zwiększenie produkcji istniejących preparatów oraz wprowadzenie na rynek nowych, jest kluczowe dla zatrzymania pandemii.
Przedstawiony harmonogram szczepień na koronawirusa – stan na dzień 08.03.2021